Hoàn thiện pháp luật đấu thầu

Theo nhiều chuyên gia pháp luật, với nhiều bất cập đang tồn tại, dự luật này cần phải sửa đổi toàn diện chứ không chỉ “sửa đổi, bổ sung một số điều” nhằm bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Qua gần 8 năm thực thi, Luật Đấu thầu (có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2014) đã tạo dựng khung pháp lý quan trọng điều chỉnh hoạt động mua sắm, quản lý sử dụng vốn, tài sản của nhà nước, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư, mua sắm bằng nguồn ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, thực tiễn thi hành Luật Đấu thầu trong thời gian qua cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết cần phải sửa đổi toàn diện trước thực tiễn hiện nay đã có nhiều thay đổi.

Đơn cử, nhiều luật có liên quan đến Luật Đấu thầu đã được sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành sau khi Luật Đấu thầu có hiệu lực như: Luật Xây dựng, Luật Ngân sách nhà nước; Luật Doanh nghiệp; Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp, Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa...

Đại dịch Covid-19 vừa qua đã cho thấy rõ ràng hơn bao giờ hết yêu cầu phải sửa đổi bổ sung quy định của pháp luật đấu thầu để đáp ứng đòi hỏi cấp bách trong việc mua sắm phục vụ công tác phòng chống dịch bệnh. Trong quá trình triển khai đầu tư thực tiễn đã phát sinh nhiều trường hợp cần lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư nhưng chưa được Luật quy định. Do vậy, cần cải tiến quy trình lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư nhằm góp phần thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, kịp thời phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Bên cạnh đó, Việt Nam đã ký kết tham gia một số Hiệp định thương mại tự do như CPTPP, EVFTA... Trong các Hiệp định này đều có Chương về Mua sắm Chính phủ, trong đó có một số điểm khác biệt so với Luật Đấu thầu. Do đó, cần thiết phải sửa đổi, bổ sung một số quy định tại Luật Đấu thầu cho phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Ghi nhận Luật Đấu thầu đã tạo cơ sở pháp lý cho việc đẩy mạnh đấu thầu qua mạng, đảm bảo yêu cầu công khai, minh bạch, cạnh tranh và hiệu quả kinh tế (năm 2020, đấu thầu qua mạng giúp tiết kiệm khoảng 1.725 tỷ đồng chi phí hành chính trực tiếp). Tuy nhiên, luật mới chỉ có các quy định mang tính nguyên tắc về việc thực hiện đấu thầu qua mạng nhưng chưa luật hóa các quy định về đấu thầu qua mạng nhằm thúc đẩy mạnh hơn nữa hoạt động này, đồng thời rút ngắn thời gian tổ chức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, giảm các thủ tục hành chính không cần thiết trong đấu thầu.

Nhiều chuyên gia pháp luật cảnh báo, tình trạng vi phạm pháp luật về đấu thầu nhìn chung có chiều hướng giảm, nhưng hành vi “thông thầu” vẫn diễn biến phức tạp, tinh vi ở không ít dự án, gói thầu, trong khi Luật Đấu thầu hiện chưa quy định đầy đủ về quy trình kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm, đặc biệt là công tác kiểm tra kết quả thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra, giám sát.

Hơn nữa, luật cũng chỉ tập trung quy định về chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm của nhà thầu, nhà đầu tư mà chưa có quy định cụ thể về chế tài xử lý vi phạm đối với bên mời thầu, chủ đầu tư, người có thẩm quyền là các bên quan trọng trong việc quyết định đến tính hiệu quả, minh bạch trong đấu thầu...

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, một trong những mục tiêu quan trọng xây dựng dự án Luật Đấu thầu (sửa đổi) là hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo lập môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, lành mạnh, công bằng cho mọi thành phần kinh tế; nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn nhà nước thông qua đấu thầu; tạo môi trường bình đẳng, cạnh tranh, minh bạch trong mua sắm công, góp phần hạn chế tiêu cực, tham nhũng, lãng phí, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Thanh Thảo